Co sprawia, że zespół odnosi sukcesy? Prawdopodobnie na podstawie własnej intuicji i doświadczeń możesz łatwo wymienić kilka czynników. A co sprawia, że zespół międzynarodowy odnosi sukcesy? To wymaga bardziej zaawansowanych umiejętności, odpowiedniego nastawienia i przygotowania.
W ostatnich miesiącach miałam okazję nadzorować i obserwować prace wielu międzykulturowych teamów. Nieodłącznie towarzyszyły temu nieporozumienia, częstsze niż w monokulturowych zespołach. Jednocześnie niektórym udało się osiągnąć nadspodziewanie dobre wyniki, ale było to zwykle okupione dodatkowym stresem i zmęczeniem.
Zachowanie członków w każdej grupie jest wypadkową ich osobowości, wcześniejszych doświadczeń i wyuczonych wzorców zachowania oraz przyjętych reguł współpracy. W zespole międzynarodowym kultura poszczególnych członków jest dodatkowym czynnikiem i wpływa zarówno na zachowania indywidualne, jak i na komunikację i relacje w grupie. Każdy uczestnik prac zespołu, a szczególnie lider, powinni mieć to cały czas na uwadze.
Wyzwania w pracy w międzynarodowych teamach
Firma Google przeprowadziła badanie, obserwując 180 zespołów przez okres trzech lat, pod kątem zachowań przyczyniających się do efektywności i sukcesów. Ten projekt badawczy pod nazwą Arystoteles, ujawnił dwa kluczowe czynniki sukcesu: członkowie zabierali głos mniej więcej w tych samych proporcjach i mieli dużą wrażliwość społeczną. Wrażliwość społeczna przejawia się poprzez umiejętne odczytywanie emocji innych osób w komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz w dostosowaniu zachowania do sytuacji, z poszanowaniem emocji innych.
W wielokulturowym zespole właściwe odczytywanie emocji innych może być sporym wyzwaniem. Obserwowanie i nadawanie znaczenia emocjom członków zespołu w naszym kręgu kulturowym jest dla nas naturalne i robimy to instynktownie. Jednak stosowanie tych samych standardów wobec osób odległych kulturowo może być mylące. W niektórych kulturach, np. włoskiej i meksykańskiej, emocje wyrażane są w sposób bezpośredni a nawet żywiołowy. Pozytywne jest to, że łatwo jest je odczytać. Z drugiej strony, taki sposób komunikowania może powodować dyskomfort, a nawet być obraźliwy dla osób z kultur gdzie preferowane jest powściągliwe zachowanie. Wrażliwość społeczna potrzebna w zespołach wielokulturowych wymaga więc kształcenia i treningu: dobrze jest poznać różnice w mowie ciała, znaczenie milczenia i pauz w rozmowie, czy zasięg komfortowego dystansu między rozmówcami w różnych kulturach.
Podobne wyzwania pojawiają się w zespołach międzykulturowych gdy zależy nam na aktywnym udziale wszystkich członków w spotkaniach roboczych i zabieraniu głosu na spotkaniach. Osoby które dorastały w silnie hierarchicznych kulturach, zwykle nie są przyzwyczajone do spontanicznych dyskusji i rywalizowania o rację, szczególnie w obecności starszych kolegów czy przełożonego. Zazwyczaj wolą mówić, gdy zada się im bezpośrednio konkretne pytanie, a swoje osobiste opinie wyrażają najchętniej w cztery oczy. Takie zachowania promują m.in. kultury krajów arabskich i subkontynentu indyjskiego. Z kolei osoby z krajów, gdzie ważne jest „zachowanie twarzy”, uznają za niewłaściwe publiczne niezgadzanie się z innymi, krytykowanie czy wyrażanie jakichkolwiek negatywnych osądów. Przykładem tych krajów są Chiny i Japonia.
Co możemy zrobić, by ułatwić pracę zespołów międzynarodowych
W międzynarodowych teamach spotykają się różnorodne preferencje, wzorce i potrzeby komunikacyjne. Panuje powszechna opinia, że różnorodność kulturowa pobudza kreatywność i innowacyjność. Ja sama tego doświadczyłam, i Ty czytelniku pewnie także. Jednakże zwracanie uwagi na różnice kulturowe i dostosowywanie zachowania może być męczące, jak dodatkowa praca, którą sobie narzucamy do zadań zespołu. Może się zdarzyć, że mając dobre intencje tworzymy społecznie niezręczne sytuacje, w których albo inni albo my sami doświadczymy negatywnych emocji. Potrzeba czasu, praktyki i intencjonalności, aby rozwinąć wrażliwość społeczną, która potrzebna jest w zespołach międzykulturowych.
Przyznanie, że różnice kulturowe istnieją oraz ich akceptacja to dobry pierwszy krok do rozwijania dobrej współpracy w zespole międzynarodowym. Dla członków takiego zespołu bardzo pomocna jest refleksja nad własną kulturą narodową, preferencjami dotyczącymi komunikacji i pracy zespołowej. Rozpoczęcie od własnej kultury dla wielu osób jest sprzeczne z intuicją, ale lepsza świadomość tego co „dla mnie” jest normą i naturalnym postępowaniem, ułatwia zrozumienie jak inni mogą postrzegać nasze zachowania. Oczywiście następnym krokiem jest poznanie kultury kolegów z teamu.
Rozwijanie umiejętności komunikacji międzykulturowej i elastyczność w sposobie pracy zespołu i komunikacji zdecydowanie przyczyniają się do efektywnej współpracy. Co więcej, rośnie też satysfakcja ze współpracy gdyż łatwiej jest zapewnić komfort psychiczny wszystkim członkom międzynarodowego zespołu: stworzyć atmosferę otwartości, szacunku, akceptacji różnorodności i uniknąć konfliktowych sytuacji. Według projektu Arystoteles, to właśnie bezpieczeństwo psychiczne jest kluczem do efektywnej pracy.